Từ “chay” của ta bắt
nguồn từ chữ “trai” trong tiếng Hán, có nghĩa là giữ cho lòng dạ thanh tịnh để đạt đến một trạng thái tinh thần nào đó. Thường
thì khi người có tâm nguyện gì lớn lao, hay
muốn tập trung tinh thần vào một việc gì,
người xưa thường luôn bắt đầu bằng cách “giữ gìn trai giới.”
Mỗi tôn giáo có thể hiểu về ăn chay theo cách hơi
khác nhau. Chẳng hạn ăn chay theo Hồi Giáo (như trong tháng
Ramadan) khác với ăn chay theo Thiên Chúa Giáo và cũng không
giống với ăn chay theo Phật Giáo.
Khái niệm ăn chay đề cập tới trong
chương sách này được hiểu là “không ăn thịt, cá hoặc bất cứ thức ăn nào có nguồn gốc động vật.” Như vậy người ăn chay chỉ ăn rau, trái, các loại hạt, củ… được thu
hái từ thực vật. Tuy nhiên cũng có người ăn chay chấp nhận dùng thêm trứng,
sữa và các thực phẩm chế biến từ sữa.
Ăn chay đã được thực hiện từ nhiều ngàn
năm. Những năm gần đây phong trào không ăn thịt, chỉ ăn rau trái được nhiều
người quan tâm, ngay cả các nhà nghiên cứu khoa học và giới
y học. Và do có nhiều kết quả tích cực mang lại sức khỏe đã được chứng minh, nên việc ăn chay hiện đang được
rất nhiều ngưới áp dụng.
Một nghiên cứu về dinh dưỡng ở
Trung Hoa thấy rằng đa số dân chúng ở nông
thôn ăn nhiều rau trái, ít thịt động vật, nhiều bột, nhiều chất
xơ. Mức độ cholesterol trong máu của họ rất thấp, họ ít bị các bệnh tim, béo
phì, tiểu đường, loãng xương…
“Nói về nguồn gốc, con người thuộc loại ăn rau trái. Do đó ta
nên ăn nhiều loại thực phẩm rau trái, thực vật và giới hạn thực phẩm từ động vật để có sức khỏe tốt.”
Những lý do ăn chay
Người ăn chay có thể do nhiều động lực, lý do khác nhau. Nói
chung, có thể kể ra những lý do :
1-Ăn chay vì quan tâm tới môi trường:
Quan điểm của những người ăn chay vì quan tâm đến môi trường có
thể tóm tắt ở một số vấn đề chính là:
a-Việc nuôi súc vật để lấy thịt sẽ
làm ô nhiễm môi trường vì các chất phế
thải của chúng.
b-Thủy sản
bị đánh bắt nhiều đến nỗi các loài tôm cá đang rơi vào tình trạng diệt chủng.
c-Không nên phí phạm quá nhiều thực phẩm để nuôi súc vật trong khi còn có
nhiều người đói vì thiếu lúa gạo.
2-Ăn chay vì lòng nhân từ:
Những người ăn ăn chay vì lòng nhân từ chủ trương làm
giảm sự đau khổ của súc vật cũng như không giết chúng để làm thức ăn cho con người.
Đối với
những người này, súc vật cũng có cảm xúc như con người : sợ hãi khi thấy sinh
mạng bị đe dọa; mừng vui khi được
nuôi ăn; đau đớn khi bệnh tật; quyến luyến chủ nuôi thân
thương… Đôi khi chúng cũng tỏ ra rất thông minh và hữu dụng cho đời sống con người.
Họ cũng bất mãn khi thấy động vật bị nhốt trong
những chuồng chật hẹp, gò bó, nuôi bằng thực phẩm nhiều hóa chất, cho mau
béo lớn rồi đưa tới lò giết không nương tay.
Vì thế, họ
cho rằng giết súc vật để ăn thịt là hành động tàn
ác và không cần thiết. Còn ăn rau trái là giúp nuôi dưỡng lòng nhân từ, mang lại sự bình an và hạnh phúc cho đời sống muôn loài. Hơn
nữa, khi chúng ta săn bắt động vật để giết thịt, chúng ta dồn loài vật đến
chỗ diệt chủng. Còn khi chúng ta chọn các loại rau trái làm thực phẩm, ta vẫn có thể gieo trồng,
chăm sóc làm cho chúng lan tràn khắp nơi và ngày càng xanh tốt, phong phú hơn.
3-Ăn chay vì lý do tôn giáo:
Một số tôn giáo dạy tín đồ ăn chay như một trong các
phương thức tu tập. Các vị tu sĩ giảng rằng sinh
vật nào cũng có sự sống, cũng đáng quý như nhau nên giết một loại này để nuôi
một loại khác là trái với đạo lý. Người ăn chay trường chỉ ăn rau, củ, trái cây và uống
nước thiên nhiên. Cuộc sống đơn giản như thế giúp họ nuôi dưỡng các điều lành và
phát triển tình thương bao la tới mọi sinh vật.
Tín đồ đạo Phật, đạo Hồi còn tin ở sự luân hồi. Sau khi chết thì linh hồn sinh vật đó sẽ
nhập vào sinh vật khác. Khi súc vật bị giết thịt nhiều thì
những linh hồn sẽ không có nơi nương tựa. Cấm sát sinh là để giảm thiểu những linh hồn bơ vơ này.
4-Ăn chay vì sở thích:
Những người có sở thích ăn chay muốn tận hưởng
hương vị đặc biệt nhẹ nhàng và dễ
tiêu của rau trái cũng như tránh được các bệnh nhiễm độc do thịt, cá gây ra.
Chẳng hạn, họ biết rằng không ăn thịt bò thì chẳng bao
giờ lây bệnh bò điên, bệnh lở móng lở miệng… hoặc không ăn thịt heo thì sẽ không
có nguy cơ bị lây nhiễm sán lãi từ thịt heo… Cũng có người ăn chay vì thói quen gia đình hoặc ảnh hưởng của bạn bè.
5-Ăn chay vì lý do kinh tế:
Một số người ăn chay đơn giản chỉ vì rau trái tương đối rẻ tiền hơn hoặc
không có điều kiện nuôi súc vật để lấy thịt ăn.
Một bữa trưa ở tiệm chay bao giờ cũng rẻ hơn là một mâm cơm thịnh soạn trong nhà hàng
đắt tiền.
6-Ăn chay vì ích lợi cho sức khỏe:
Rất nhiều
người ở phương Tây hiện áp dụng việc ăn chay chỉ vì muốn tốt
cho sức khỏe, tránh được nhiều được
nhiều bệnh ngặt nghèo đang phát triển tràn lan trong các xã hội công nghiệp. Họ thấy rõ tác hại của việc ăn nhiều
thịt động vật giàu chất béo,
cùng với những chất phụ gia luôn dễ dàng gây bệnh cho cơ thể.
Nhiều nghiên cứu cho thấy ăn chay có thể làm giảm
nguy cơ mắc bệnh béo phì, ung thư, bệnh động mạch tim, tiểu đường, sâu răng,
bệnh chi nang đại tràng…
Các hình thức ăn chay
Có nhiều
cách ăn chay khác nhau nhưng
món ăn căn bản vẫn là từ thực vật.
1-Ăn rau trái thuần túy:
Những người ăn chay thuần túy chỉ ăn các sản
phẩm của thực vật như rau, trái
cây, hoa, củ, hạt. Họ không dùng bất cứ thứ gì từ động vật như các loại thịt, cá, trứng
và các thực phẩm chế biến từ trứng
như bơ, sữa, pho mát… Một số người không dùng cả mật ong vì cho rằng đây là
chất do sinh vật tạo ra. Họ cũng không tiêu thụ món ăn nấu nướng
với chất béo động vật như chiên xào với
mỡ.
2-Ăn hỗn hợp rau, trái, trứng, sữa:
Những người ăn chay thuộc nhóm này
cũng ăn uống giống như người ăn chay thuần túy, chỉ khác là họ chấp nhận bổ sung vào thực
đơn của mình hai món trứng và sữa (dĩ nhiên là kèm theo các
sản phẩm chế biến từ sữa).
Những người
chủ trương không giết súc vật đều thuộc nhóm
này, vì họ cho rằng việc ăn trứng không làm hại đến con vật đẻ trứng, cũng như
dùng sữa không làm hại tới con vật cho sữa, bởi vì chúng vẫn có thể duy trì được cuộc sống tự nhiên.
Nhóm ăn chay loại này thường tiêu thụ khoảng 35% năng lượng từ chất béo so
với nhóm ăn thịt thì tới 40%.
Trong nhóm
này lại có một số người không chấp nhận ăn trứng, vì
họ cho rằng trứng là hình thức khởi đầu của sự sống.
Ngoài ra còn một số người
không ăn thịt đỏ nhưng ăn một
ít thịt gà, cá cùng với rau trái các loại, ăn rau trái còn sống, chỉ ăn
trái cây, hạt, dầu olive, mật ong hoặc chỉ ăn thực phẩm nuôi trồng tự nhiên mà không dùng
phân bón, thuốc sát trùng hóa học…
Lợi ích việc ăn chay
“Có nhiều dữ kiện cho thấy ăn rau trái rất tốt để
làm giảm nguy cơ mập phì, táo bón, ung thư phổi và ghiền rượu. Cũng có bằng chứng là
nguy cơ về cao huyết áp, bệnh động mạch vành, tiểu đường loại II, sạn túi mật
cũng giảm thiểu. Một số bằng chứng
khác cũng cho là rau trái có thể giảm nguy cơ ung thư vú, bệnh nang chi ruột,
ung thư ruột già, sạn thận, loãng xương, hư răng.”
Số người ăn chay trên toàn thế giới hiện nay chiếm
một tỷ lệ rất cao. Mặc dù
chưa có bằng chứng rõ ràng là ăn chay có thể giúp con người tăng thêm tuổi
thọ, nhưng nếu ăn chay được cân bằng với
đủ các chất dinh dưỡng thì cũng tốt cho sức khỏe và không có nguy
cơ suy dinh dưỡng như nhiều người vẫn lầm tưởng. Một số lợi ích cụ thể của việc ăn chay có thể được kể ra
như sau:
1-Giảm nguy cơ mắc bệnh tim
Hầu hết các loại thực vật đều không có
cholesterol và chất béo bão hòa. Các chất béo này chỉ có nhiều trong thịt động vật. Vì vậy, người ăn chay ít bị cao
cholesterol, một chất dinh dưỡng mà nếu có tỷ lệ quá cao trong
máu, đã được chứng minh là nguyên nhân gây ra bệnh tim
mạch, vữa xơ động mạch, nhồi máu cơ tim. Nhiều nghiên cứu cho hay, nếu giảm cholesterol
trong máu xuống 10% thì nguy cơ bệnh động mạch vành sẽ giảm đến 30%.
Bác Sĩ Dean Ornish ở
California thấy rằng cách ăn uống ít chất béo với
rau trái đồng thời lại vận động
cơ
thể, sống tích cực có thể đảo ngược diễn biến của một
số bệnh tim. Lý do là khi
cholesterol giảm sẽ đưa tới giảm các mảnh xơ
vữa bám vào thành động mạch.
Kết quả một nghiên cứu mang tên Oxford
Vegetarian Study ở Anh được công bố năm 1994, thực hiệntrong 12 năm với đối
tượng nghiên cứu là 6,000 người ăn chay và 5,000 người ăn thịt, cho thấy bệnh động
mạch vành ở nhóm ăn chay thấp hơn nhóm kia
tới 28%.
Các nhà nghiên cứu M. Burr và B.
Butland đã nhận thấy rằng tỷ lệ người ăn chay chết vì nhồi máu
cơ tim thấp hơn so với những người không ăn chay tới 57%.
Nhà nghiên cứu Claude Chang đã quan sát 1,900 người Đức ăn chay và nhận thấy tỷ lệ chết vì bệnh tim
mạch của đàn ông thấp hơn 60% và đàn bà thấp hơn 44%, so với những người không ăn chay.
2-Giảm nguy cơ béo phì
Nghiên cứu của Hiệp Hội Y Khoa Anh Quốc cho hay người ăn chay thường có trọng lượng cơ
thể vừa phải hơn so với những
người ăn nhiều thịt, cá.
Một thành
viên tham gia trong cuộc nghiên cứu mang tên Oxford
Vegetarian Study là P. Appleby cho hayngười không ăn thịt thường có vóc dáng mảnh mai hơn người ăn thịt.
Có nhiều lý do dẫn đến thực tế này:
-Thức ăn thực vật thường có rất ít chất béo.
Chất béo cung cấp một lượng calori nhiều hơn
các chất dinh dưỡng khác như tinh bột, đạm. Năng lượng do rau trái cung cấp chỉ đủ dùng cho cơ thể mà
không có dư thừa để tích trữ dưới
dạng mỡ béo.
-Rau trái có
nhiều chất xơ với rất ít calori, làm cho người ăn mau no nên không ăn quá nhiều.
Tuy nhiên, nếu không ăn thịt mà lại ăn nhiều
sữa, bơ, phó mát thì cũng khó mà giữ cho cơ thể được mảnh mai.
3-Ít bị rối loạn tiêu hóa
Ăn rau trái đã được chứng minh là rất tốt để không
bị táo bón và bị bệnh chi nang ruột (diverticulosis) với các túi nhỏ lồi ra ở
niêm mạc ruột. Nhà nghiên cứu J. S. Gear nhận thấy chỉ có 12% người ăn chaybị bệnh này trong khi tỷ lệ mắc bệnh này ở
người không ăn chay là 33%. Lý do là chất xơ trong
rau trái hút nhiều nước, giúp cho phân lớn, mềm, dễ dàng cho việc đại tiện, đồng thời lại kéo theo chất cặn bãđộc trong ruột già để
thải ra ngoài.
Nhưng cũng
xin lưu ý là nếu đột nhiên tăng lượng chất
xơ lên quá nhiều trong phần ăn sẽ có thể đưa tới tắc ruột.
4-Giảm nguy cơ bị cao huyết
áp
Huyết áp cao
có thể đưa tới bệnh tim, tai biến động mạch não,
suy thận.
Các chuyên
gia dinh dưỡng F.M. Sacks và B. Armstrong nhận thấy người ăn chay có huyết áp thấp
hơn người không ăn chay.
Một chuyên
gia dinh dưỡng khác thấy ăn chay cũng có thể làm
giảm huyết áp ở người đang bị bệnh cao huyết áp. Hiện tượng này được giải thích là có thể do ăn chay người ta ít mập
béo hoặc do ăn rau trái có ít muối,
hoặc cũng có thể do người ăn chay thường có nếp sống điều độ, lành mạnh hơn.
5-Sỏi túi mật
Thành phần hóa học của sạn
túi mật là cholesterol, mật và muối calci. Các sạn này được tạo ra trong túi
mật và gây đau cho người bệnh.
Nghiên cứu ở một nhóm 750 phụ nữ, người ta thấy nhóm ăn chay chỉ có 12% bị sỏi
túi mật, trong khi đó nhóm không ăn chay tỷ lệ lên tới 25%.
Các nhà nghiên cứu giải thích là người ăn chay tương đối ít béo mỡ hơn, thực phẩm của họ ít
cholesterol và nhiều chất xơ, tất cả đều giúp giảm nguy cơ sỏi túi mật.
6-Giảm nguy cơ loãng xương
Loãng xương
gây ra do mất khoáng calci trong xương, làm cho xương trở nên giòn, dễ gãy.
Bệnh thường thấy ở nữ giới vào thời kỳ mãn kinh.
Kết quả nghiên cứu của A.G. Marsh công bố năm 1988 cho biết là sự mất calci ở
người ăn chay ít xảy ra hơn ở
người không ăn chay. Theo Marsh, chất đạm động vật có nhiều sulphur,
chất này làm tăng độ acid trong máu, đưa đến tăng lượng calci thải ra trong
nước tiểu, do đó làm giảm calci trong xương.
Khoa học gia
B.J. Abelow nhận thấy hiện tượng gãy xương hông do
loãng xương thường xảy ra ở dân chúng thuộc các quốc gia ăn nhiều thịt động vật.
7-Giảm nguy cơ mắc bệnh ung
thư
Đã có nhiều chứng minh là việc ăn uống có nhiều liên hệ nhân quả với các loại ung thư. Tỷ lệ mắc bệnh ung thư
ở người ăn thịt động vật cao hơn so với ở
những người ăn nhiều rau trái hoặc ăn chay. Tỷ lệ tử vong vì ung thư cũng
cao hơn ở người ăn nhiều thịt đỏ (là các loại thịt heo, bò,
cừu… có màu đỏ, khác với thịt trắng là các loại thịt gà, vịt…).
Giáo Sư Tim
Byers thuộc trường Đại Học Colorado ở Denver cho biết: “Nhiều luận cứ khoa
học cho rằng trái cây và rau là những thành phần có khả năng bảo vệ cơ thể đối với
tất cả bệnh ung thư tiêu hóavà các ung thư do hút
thuốc lá gây ra.”
Một nghiên cứu của P. Willet năm
được công bố 1990 với đối
tượng nghiên cứu là trên 88,000 phụ nữtuổi từ 34 tới 59 cho
thấy là nhóm phụ nữ ăn nhiều thịt đỏ
bị ung thư ruột già gấp đôi so với nhóm người chỉ ăn thịt đỏ một lần trong tháng và tỷ lệ này càng thấp hơn
nữa ở những người ăn chay. Lý do có thể vì thức ăn chay có nhiều
chất xơ, ít chất béo bão hòa. Một lý do nữa có thể là
người ăn chay có lượng acid mật
thấp hơn ở người ăn nhiều thịt và acid này là đã bị coi như một trong nhiều
chất có thể đưa tớinguy cơ bị ung thư.
Bệnh ung thư
vú cũng ít hơn ở những phụ nữ ăn chay. Lý do là rau trái làm
thay đổi lượng kích thích tố nữ estrogen trong
máu và làm thiếu nữ chậm có kinh lần
đầu, và sự trễ kinh lần đầu này đã được coi như là có thể làm giảm nguy cơ ung
thư vú.
Nguồn : thuvienhoasen.org
